ΚΩΣΤΑΣ Δ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΟΎ ΔΙΚΑΙΟΥ
στο Τμήμα Νομικής του Παν/μίουΑθηνών
Διδότου 3, 10680 Αθήνα
Τηλ. : 2103619115-2103619280
Fax : 2103640361
Αθήνα, 29 Απριλίου 2013
ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ι. ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Τέθηκαν υπόψη μου οι παρακάτω διατάξεις του Αλληλοβοηθητικού Ταμείου Υγείας Προσωπικού Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος (Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε.), όπως και του «Ειδικού Διανεμητικού Λογαριασμού Επικούρησης Μελών Προσωπικού της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος»,
Αρθρο 3 ( Καταστατικού ΤΥΠΑΤΕ)
«3 Η παροχή μηνιαίας επικούρησης ή και άλλων οικονομικών βοηθημάτων από τον Ειδικό Λογαριασμό που δημιουργείται για το σκοπό αυτό με τον τίτλο ΕΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΕΠΙΚΟΥΡΗΣΗΣ ΜΕΛΩΝ (Ε.Λ.Ε.Μ.), τον οποίο θα διαχειρίζεται 5μελής Διαχειριστική Επιτροπή (Δ.Ε.) που συγκροτείται σύμφωνα με το άρθρο 25 του παρόντος και τις διατάξεις τον Ειδικού Κανονισμού του, και ο οποίος θα εξυπηρετείται αποκλειστικώς με δικούς του πόρους, μη αναμιγνυόμενους, σε καμιά περίπτωση και για κανένα απολύτως λόγο, με αυτούς του κλάδου περίθαλψης και πρόνοιας του Ταμείου ή του Ειδικού Λογαριασμού Αποκατάστασης Τέκνων (ΕΛΑΤ).Η επικούρηση παρέχεται σ’ εκείνα από τα μέλη του και τους δικαιοδόχους των που συνταξιοδοτούνται από το Ταμείο Συντάξεων και Προνοίας Προσωπικού της ΑΤΕ.
Στον Ειδικό Κανονισμό, που καταρτίζεται από το Διοικητικό Συμβούλιο και εγκρίνεται από τη Γενική Συνέλευση, καθορίζονται με λεπτομέρεια οι πόροι του Λογαριασμού, ο υπολογισμός του ύψους της παρεχόμενης κάθε φορά επικούρησης, οι αρμοδιότητες της Διαχειριστικής Επιτροπής και γενικά ο τρόπος λειτουργίας του».
Άρθρο 9 (ΤΥΠΑΤΕ)
«1. Οριστική διακοπή, α) Με την επιφύλαξη της διάταξης του αρθ. 5 παρ. 1, η παροχή περίθαλψης στους εργαζόμενους αμέσως ασφαλισμένους και τα προστατευόμενα απ’ αυτούς πρόσωπα, παύει οριστικώς με τη λύση, για οποιονδήποτε λόγο, της εργασιακής τους σχέσης με τον εργοδότη τους, πλην και αν πρόκειται να συνταξιοδοτηθούν».
Αρθρο 1 ( Καταστατικού Ε.Λ.Ε.Μ.)
«1. Συνιστάται στο Ταμείο Υγείας Προσωπικού ΑΤΕ, σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 4 του Καταστατικού του, «Λογαριασμός» με τον τίτλο «Ειδικός Διανεμητικός Λογαριασμός Επικούρησης Μελών Προσωπικού της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος» (Ε.Λ.Ε.Μ.) με σκοπό την παροχή μηνιαίας επικούρησης και λοιπών παροχών, όπως προβλέπονται από τον παρόντα Κανονισμό και το Νόμο, στα μέλη που συνταξιοδοτούνται από το Ταμείο Συντάξεων και Προνοίας Προσωπικού ΑΤΕ.
2. Στο Επικουρικό ασφαλίζονται υποχρεωτικά, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος Κανονισμού, από την ημέρα διορισμού ή πρόσληψής τους, όλοι όσοι απαρτίζουν το προσωπικό της Τράπεζας με πλήρη απασχόληση και εφόσον είναι ασφαλισμένοι στο Ταμείο Συντάξεων και Προνοίας Προσωπικού ΑΤΕ.
3. Ασφαλισμένοι σ’ άλλο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης μπορούν με δήλωσή τους να μη μετέχουν στο Επικουρικό».
Αρθρο 8 (ΕΛΕΜ)
«Πόροι του Επικουρικού είναι:
1. Εισφορά της ΑΤΕ ίση προς το εννέα τοις εκατό (9%) κατά μέγιστο σ’ όλες τις τακτικές και έκτακτες αποδοχές των ασφαλισμένων στο Επικουρικό υπαλλήλων που βαρύνουν τα έξοδα διαχείρισης της Τράπεζας.
2. Η εισφορά των ασφαλισμένων που ορίζεται σε ποσοστό κατ’ ελάχιστο 3% σ’όλες τις τακτικές και έκτακτες κατά μήνα ακαθάριστες αποδοχές τους, άσχετα αν αυτές καταβάλλονται σ’ αυτούς μειωμένες για διάφορες αιτίες (αναρρωτικές άδειες, άδειες χωρίς αποδοχές, αργία, στράτευση, προσωρινή παύση, διαθεσιμότητα, κλπ.). Η παραπάνω εισφορά καταβάλλεται με παρακράτηση από τις αποδοχές τους.
Το ποσοστό εισφοράς των ασφαλισμένων καθορίζεται με απόφαση της Δ.Ε. του Επικουρικού, η οποία ισχύει μετά την έγκρισή της από την τακτική ή έκτακτη Γενική Συνέλευση των μελών του Ταμείου, που συγκαλείται από το Δ.Σ.
15. Οι υποχρεώσεις του Ε.Λ.Ε.Μ. έναντι των μελών του και παντός τρίτου εξαντλούνται στα πλαίσια των ιδίων του κεφαλαίων, τα οποία σε καμία περίπτωση δεν αναμιγνύονται με τα κεφάλαια των άλλων λογαριασμών και σκοπών του Ταμείου Υγείας».
Άρθρο 9 (ΕΛΕΜ)
«Δικαιούχοι Επικούρησης
Μηνιαίας επικούρησης δικαιούνται, σύμφωνα με όσα ειδικότερα ορίζονται στο άρθρο 12:
α) Όλοι όσοι παίρνουν ή θα πάρουν στο μέλλον σύνταξη εξ ιδίου δικαίου (άμεσα ασφαλισμένοι) από το Τ.Σ.Π.Α.Τ.Ε. β) Ο ή η σύζυγος και τα παιδιά του άμεσα ασφαλισμένου σε περίπτωση θανάτου, εφόσον παίρνουν σύνταξη από το Τ.Σ.Π.Α.Τ.Ε. Κατ’ εξαίρεση δεν δικαιούνται σύνταξης η σύζυγος και τα παιδιά, εάν ο γάμος ετελέσθη, μετά το 65° έτος της ηλικίας του άμεσα ασφαλισμένου και δεν έχουν παρέλθει τουλάχιστον πέντε (5) έτη από την τέλεση τον γάμου μέχρι την ημερομηνία του θανάτου του, γ) Οι γονείς του άμεσα ασφαλισμένου, εάν δεν υπάρχει επιζών σύζυγος και τέκνα, εφόσον παίρνουν σύνταξη από το Τ.Σ.Π.Α.Τ.Ε. δ) Ο αδελφός και η αδελφή του άμεσα ασφαλισμένου σε περίπτωση που δεν υπάρχει επιζών σύζυγος, τέκνα και γονείς, εφόσον παίρνουν σύνταξη από το Τ.Σ.Π.Α.Τ.Ε.».
Αρθρο 14 (ΕΛΕΜ)
«Επιστροφή εισφορών
1. Στους ασφαλισμένους που για οποιονδήποτε λόγο δεν δικαιούνται μηνιαία επικούρηση ως και τους δικαιοδόχους τους επιστρέφονται οι εισφορές που κατέβαλαν οι ασφαλισμένοι υπέρ του Επικουρικού ως εξής:
α) Αν ο ασφαλισμένος έχει χρόνο ασφάλισης περισσότερο από τρία και λιγότερο από πέντε έτη, οι εισφορές επιστρέφονται άτοκα, β) Αν ο ασφαλισμένος έχει χρόνο ασφάλισης περισσότερο από πέντε έτη και λιγότερο από δέκα πέντε έτη, οι εισφορές επιστρέφονται έντοκα με το επιτόκιο Ταμιευτηρίου της ΑΤΕ κατά το χρόνο έγερσης της αξίωσης, από το τέλος κάθε χρόνου, χωρίς ανατοκισμό.γ) Αν ο ασφαλισμένος έχει χρόνο ασφάλισης περισσότερο από δεκαπέντε έτη, οι εισφορές επιστρέφονται αυξημένες κατά 50%, έντοκα με το επιτόκιο Ταμιευτηρίου της ΑΤΕ κατά το χρόνο έγερσης της αξίωσης, από το τέλος κάθε χρόνου, χωρίς ανατοκισμό.
2. Οι εισφορές δεν επιστρέφονται:
α) Αν ο ασφαλισμένος έχει χρόνο ασφάλισης λιγότερο από τρία έτη. Αν όμως αποχώρησε από την υπηρεσία της Τράπεζας λόγω αναπηρίας ή αν δεν ήταν μόνιμος, επιστρέφονται οι εισφορές σ’ αυτόν και σε περίπτωση θανάτου στα μέλη της οικογένειας του που ορίζονται από τις διατάξεις του άρθρου 12 παρ. 2 εδάφ. α’ και β’.
β) Στα μέλη της οικογένειας του ασφαλισμένου που στερείται του δικαιώματος της επικούρησης».
Άρθρο 17 (ΕΛΕΜ)
«Χάνουν το δικαίωμα λήψης επικούρησης οι επικουρούμενοι και οι δικαιοδόχοι επικούρησης σ’ εκείνες τις περιπτώσεις που χάνουν το δικαίωμα λήψης σύνταξης από το Τ.Σ.Π.Α.Τ.Ε.
Όποιος δεν γνωστοποιεί μέσα σε 3 μήνες στο Επικουρικό κάθε γεγονός που επιφέρει απώλεια ή μείωση της επικούρησης ή αν δεν εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του στο Επικουρικό σύμφωνα με τον παρόντα Κανονισμό, είναι δυνατόν να στερηθεί την επικούρηση, για ένα μήνα με απόφαση της Δ.Ε. του Επικουρικού και επιπλέον είναι υποχρεωμένος να επιστρέψει τα ποσά που έλαβε αχρεωστήτως, έντοκα με τον τόκο υπερημερίας που ισχύει κάθε φορά»,
Ομοίως τέθηκαν υπόψη μου οι παρακάτω διατάξεις:
του άρθρου 38 παρ. 2 του ν. 3522/2006, σύμφωνα με την οποία «Ο Κλάδος Σύνταξης του Ταμείου Συντάξεων και Προνοίας Προσωπικού Α.Τ.Ε. εντάσσεται υποχρεωτικά στον Κλάδο Σύνταξης του Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων – Ενιαίου Ταμείου Ασφάλισης Μισθωτών (ΙΚΑ. – Ε.Τ.ΑΜ.) από 1.1.2007. … Από 1.1.2007 οι ασφαλισμένοι και συνταξιούχοι του Ειδικού Λογαριασμού Επικούρησης Μελών Προσωπικού της Αγροτικής Τράπεζας (Ε.Λ.Ε.Μ.), που έχει συσταθεί στο Ταμείο Υγείας Προσωπικού της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος, υπάγονται υποχρεωτικά στο Ενιαίο Ταμείο Ασφάλισης Τραπεζοϋπαλλήλων (Ε.Τ.Α.Τ.). Κατά τα λοιπά εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις της παραγράφου 6 του άρθρου 62 του 3371/2005»,
και του άρθρου 62 παρ. 6 του ν. 3371/2005, σύμφωνα με την οποία «Εάν δεν αποφασισθεί η διάλυση των επικουρικών ταμείων των κλάδων σύνταξης των ανωτέρω ταμείων ή ενώσεων προσώπων ή ειδικών λογαριασμών με τις προβλεπόμενες διαδικασίες και προκύψουν δικαστικές αντιδικίες μεταξύ εργοδότη και εργαζομένων στο πλαίσιο των ιδιωτικών συμφωνιών που έχουν καταρτίσει, το Ε.Τ.Α.Τ., με αίτημα του αρμόδιου όργανου του εργοδότη ή των εργαζομένων ή του ταμείου, που υποβάλλεται στο Διοικητικό του Συμβούλιο μέσα σε έναν μήνα από την έναρξη των δικαστικών διενέξεων, αναλαμβάνει τη διεκπεραίωση και διαχείριση των κάθε φύσεως υποθέσεων των ασφαλισμένων και συνταξιούχων των οικείων επικουρικών ταμείων που αφορούν ασφαλιστικά ή συνταξιοδοτικά τους ζητήματα, όπως είσπραξη εισφορών ή απονομή και καταβολή συντάξεων.».
Οι συμβάσεις εργασίας υπαλλήλων της Αγροτικής Τράπεζας λύθηκαν στις 27.7.2012 και στη συνέχεια προσλήφθηκαν από την Τράπεζα Πειραιώς, υπαγόμενοι πλέον στην ασφάλιση του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ. Προηγουμένως δεν είχε υπάρξει συμφωνία για διάλυση του Ειδικού Λογαριασμού Επικούρησης Μελών Προσωπικού της Αγροτικής Τράπεζας.
ΙΙ. ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Επί τη βάσει των ως άνω δεδομένων ερωτήθηκα από το ΤΥΠΑΤΕ τα εξής:
1) Ποιοι ασφαλισμένοι δικαιούνται επιστροφής εισφορών σύμφωνα με τον Κανονισμό του Ε.Λ.Ε.Μ.;
2) Σε περίπτωση διάλυσης του Ταμείου Υγείας Προσωπικού της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος (Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε.) ο Ειδικός Λογαριασμός Επικούρησης Μελών (Ε.Λ.Ε.Μ.) μπορεί να διατηρηθεί (με την περιουσία του) αποκτώντας δική του νομική προσωπικότητα κι αν ναι, με ποιες διαδικασίες;
3) Σε περίπτωση διάλυσης του ΤΥΠΑΤΕ η περιουσία του Ε.Λ.Ε.Μ. περιλαμβάνεται στην υπό εκκαθάριση περιουσία από την οποία θα ικανοποιηθούν και οι πιστωτές του ΤΥΠΑΤΕ; Στην περίπτωση που κριθεί ότι υπάρχει διαχωρισμός των περιουσιών που διατηρείται και στο στάδιο της εκκαθάρισης, οι πιστωτές του ΤΥΠΑΤΕ μπορούν να επιτύχουν την ένωση των περιουσιών ώστε να ικανοποιηθούν από την περιουσία του Ε.Λ.Ε.Μ.
ΙΙΙ. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
- 1. Επί του πρώτου ερωτήματος
Οι υπάλληλοι της Α.Τ.Ε., των οποίων οι συμβάσεις εργασίας λύθηκαν, κατόπιν σχετικής καταγγελίας, στις 27-7-2012 και προσελήφθησαν στη συνέχεια από την «Τράπεζα Πειραιώς Α.Ε.», δεν υπάγονται στην ασφάλιση του Ταμείου Συντάξεων και Προνοίας Προσωπικού ΑΤΕ (Τ.Σ.Π.Α.Τ.Ε.), Αντίθετα, υπάγονται πλέον στην ασφάλιση του ασφαλιστικού φορέα του προσωπικού του νέου εργοδότη τους, δηλαδή του Ι.Κ.Α.-Ε.Τ.Α.Μ. Αντιστοίχως, ως προς τον κλάδο Πρόνοιας, δεν δικαιούνται πλέον παροχών από το Ταμείο Υγείας Προσωπικού της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος (Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε.), αλλά από τον ασφαλιστικό φορέα υγείας του προσωπικού του νέου εργοδότη τους, δηλαδή του ΕΟΠΥΥ.
Δεν συντρέχουν δηλαδή εν προκειμένω, του λοιπού, οι θεμελιώδεις προϋποθέσεις για την υπαγωγή των τέως μισθωτών της Αγροτικής Τράπεζας, των οποίων καταγγέλθηκε η σύμβαση εργασίας, στην ασφάλιση του Ε.Λ.Ε.Μ. Δεν ανήκουν πλέον στο προσωπικό της Αγροτικής Τράπεζας και δεν υπάγονται στην ασφάλιση του Ταμείου Συντάξεων και Προνοίας Προσωπικού ΑΤΕ.
Περαιτέρω, οι παραπάνω υπάλληλοι δεν δικαιούνται της επικούρησης από τον Ε.Λ.Ε.Μ., αφού, σύμφωνα με το άρθρο 38 παρ. 2 του ν. 3522/2006, υπάγονται πλέον υποχρεωτικά στο Ε.Τ.Α.Τ., από το οποίο πλέον δικαιούνται επικούρησης. Η περιουσία αυτού του Ταμείου, άλλωστε, αποτελείται από τις εισφορές των πιστωτικών ιδρυμάτων, των οποίων το προσωπικό έχει δικαίωμα επικούρησης από το Ε.Τ.Α.Τ.
Συνεπώς, κατά τη γνώμη μου, οι τέως υπάλληλοι της Τράπεζας Πειραιώς, οι οποίοι είχαν χρόνο ασφάλισης μεγαλύτερο της τριετίας, δικαιούνται επιστροφής των εισφορών τους. Ο υπολογισμός αυτής της επιστροφής των εισφορών θα πραγματοποιηθεί σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στη διάταξη του άρθρου 14 του Κανονισμού του Ε.Λ.Ε.Μ. Προϋπόθεση βεβαίως για την υλοποίηση του δικαιώματος επιστροφής εισφορών είναι η υποβολή σχετικής αιτήσεως από τον ενδιαφερόμενο (τέως) ασφαλισμένο. Σημειωτέον ότι, εν προκειμένω, δεν συντρέχει η παραγραφή της παραγράφου 2 του άρθρου 19 του Κανονισμού του Ε.Λ.Ε.Μ, καθώς αυτή αφορά τις δικαιούμενες επικουρήσεις και όχι την επιστροφή εισφορών.
2 Επί του δευτέρου ερωτήματος
Το Ταμείο Υγείας Προσωπικού Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος συνεστήθη το 1934 με σκοπό την ασφαλιστική κάλυψη των μελών του Επαγγελματικού Σωματείου «Σύλλογος Υπαλλήλων της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος». Έχει τη νομική μορφή του αλληλοβοηθητικού ταμείου με σωματειακή μορφή και οργάνωση. Τα αλληλοβοηθητικά ταμεία αποτελούν ιδιωτικούς ασφαλιστικούς οργανισμούς επικουρικής ασφάλισης, οι οποίοι λειτουργούν ως νομικά πρόσωπα εφαρμοζομένων των διατάξεων των άρθρων 78 επ. Α.Κ.
Στο πλαίσιο του παραπάνω Ταμείου, συνεστήθη περαιτέρω Ειδικός Λογαριασμός με τον τίτλο “Ειδικός Λογαριασμός Επικούρησης Μελών Προσωπικού της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδας” (Ε.Λ.Ε.Μ.), ο οποίος όμως δεν έχει αυτοτελή νομική προσωπικότητα. Σκοπός του είναι η παροχή μηνιαίας επικούρησης και λοιπών παροχών στα μέλη του Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε., όπως προβλέπει το άρθρο 3 του Καταστατικού του Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε. και το άρθρο 1 παρ. 1 του Κανονισμού του Ε.Λ.Ε.Μ.
Σε περίπτωση που διαλυθεί το Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε., αλλά και ανεξαρτήτως ενός τέτοιου γεγονότος, είναι δυνατόν ο Ειδικός Λογαριασμός να αποκτήσει αυτοτελή νομική προσωπικότητα. Στην περίπτωση αυτή πρέπει να προηγηθεί σχετική απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε., η οποία θα προβλέπει την τροποποίηση των σχετικών άρθρων του Ταμείου που αφορούν στη λειτουργία του ΕΛΕΜ και τη λειτουργία ξεχωριστού νομικού προσώπου με την ίδια ή αντίστοιχη αποστολή. Στη συνέχεια πρέπει να τηρηθούν οι προβλεπόμενες από το νόμο διαδικασίες απόκτησης νομικής προσωπικότητας, οι οποίες εξαρτώνται από τη συγκεκριμένη νομική μορφή που θα επιλεγεί (αστική εταιρεία, σωματείο, επαγγελματικό σωματείο, αλληλοβοηθητικό Ταμείο).
3 Επί του τρίτου ερωτήματος
Ο Ε.Λ.Ε.Μ., σύμφωνα με το Καταστατικό του Τ.Υ.Π.ΑΤ.Ε, αλλά και τον Κανονισμό του, αποτελεί σύνολο περιουσίας, η οποία δεν αναμιγνύεται με την υπόλοιπη περιουσία του Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε.. Στερείται όμως αυτοτελούς νομικής προσωπικότητας και δεν αποτελεί ένωση προσώπων προς επιδίωξη συγκεκριμένου σκοπού. Δεν αποτελεί έτσι υποκείμενο δικαιωμάτων υποχρεώσεων, αλλά τα όποια δικαιώματα και υποχρεώσεις γεννώνται υπέρ και κατά του Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε..
Συνεπώς οι πιστωτές του Τ.Υ.Π.ΑΤ.Ε. είναι δυνατόν να εγείρουν αξιώσεις κατά του Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε., αλλά όχι κατά του στερούμενου νομικής προσωπικότητας, όπως προαναφέραμε, Ε.Λ.Ε.Μ. Μάλιστα σε περίπτωση αναγκαστικής εκτελέσεως οι πιστωτές του Τ.Υ.Π.ΑΤ.Ε είναι δυνατόν να στραφούν και κατά περιουσιακών αντικειμένων που ανήκουν στην περιουσία του Ε.Λ.Ε.Μ., στο βαθμό που αυτός συνεχίζει να αποτελεί ειδικό λογαριασμό χωρίς αυτοτελή νομική προσωπικότητα.
Οι διατάξεις του Καταστατικού του Τ.Υ.Π.ΑΤ.Ε, όπως και του Κανονισμού του Ε.Λ.Ε.Μ., οι οποίες αναφέρουν ότι οι σκοποί του Ε.Λ.Ε.Μ. εξυπηρετούνται από ιδίους πόρους, οι οποίοι δεν αναμιγνύονται με τους υπόλοιπους πόρους του Τ.Υ.Π.ΑΤ.Ε., δεν αντιτάσσονται κατά των τρίτων πιστωτών και έχουν καθαρά εσωτερική ισχύ, αφορώντας αποκλειστικά τις σχέσεις των μελών του Τ.Υ.Π.ΑΤ.Ε. και του Ε.Λ.Ε.Μ.
Ο γνωμοδοτών