Γνωμοδότηση για ΤΥΠΑΤΕ – ΕΛΕΜ καθ. Σπ. Βλαχόπουλου

Σπυρίδων Β. Βλαχόπουλος      

Δικηγόρος, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών   

Βασίλειος-Μελέτιος Π. Παυλόπουλος

Δικηγόρος, DEA Droit Public

ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Από τη διαχειριστική επιτροπή του «Ειδικού Λογαριασμού Επικούρησης Μελών Προσωπικού της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος» (στο εξής «Ε.Λ.Ε.Μ.») τέθηκαν υπ’όψη μας τα ακόλουθα ερωτήματα:
1. Οι υπάλληλοι της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος, των οποίων οι συμβάσεις εργασίας λύθηκαν στις 27-7-2012, έχουν δικαίωμα επιστροφής των υπέρ του Ε.Λ.Ε.Μ. εισφορών τους;

2. Σε ποιες ενέργειες πρέπει να προβεί η διαχειριστική επιτροπή του Ε.Λ.Ε.Μ. προκειμένου να αποκτήσει νομική προσωπικότητα;

3. Οι προμηθευτές του Ταμείου Υγείας Προσωπικού Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος (στο εξής «Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε.»), καθώς και το «Ενιαίο Ταμείο Ασφάλισης Τραπεζοϋπαλλήλων» (στο εξής «Ε.Τ.Α.Τ.») μπορούν να εγείρουν αξιώσεις κατά των περιουσιακών στοιχείων του Ε.Λ.Ε.Μ.;

___________________________________________

Με βάση τα στοιχεία που τέθηκαν υπ’όψη μας, η απάντησή μας στα ως άνω ερωτήματα έχει ως ακολούθως:
1. Οι υπάλληλοι της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος, των οποίων οι συμβάσεις εργασίας λύθηκαν στις 27-7-2012 έχουν δικαίωμα επιστροφής των υπέρ του Ειδικού Λογαριασμού εισφορών τους;
 

Οι διατάξεις του άρθρου 14 του Κανονισμού του Ε.Λ.Ε.Μ. ορίζουν τα ακόλουθα: «1. Στους ασφαλισμένους που για οποιοδήποτε λόγο δεν δικαιούνται μηνιαία επικούρηση ως και στους δικαιοδόχους τους επιστρέφονται οι εισφορές που κατέβαλαν οι ασφαλισμένοι υπέρ του Επικουρικού ως εξής: α) Αν ο ασφαλισμένος έχει χρόνο ασφάλισης περισσότερο από τρία και λιγότερο από πέντε έτη, οι εισφορές επιστρέφονται άτοκα. β) Αν ο ασφαλισμένος έχει χρόνο ασφάλισης περισσότερο από πέντε έτη και λιγότερο από δέκα πέντε έτη, οι εισφορές επιστρέφονται έντοκα με το επιτόκιο Ταμιευτηρίου της ΑΤΕ κατά το χρόνο έγερσης της αξίωσης, από το τέλος κάθε χρόνου, χωρίς ανατοκισμό. γ) Αν ο ασφαλισμένος έχει χρόνο ασφάλισης περισσότερο από δεκαπέντε έτη, οι εισφορές επιστρέφονται αυξημένες κατά 50%, έντοκα με το επιτόκιο Ταμιευτηρίου της ΑΤΕ κατά το χρόνο έγερσης της αξίωσης, από το τέλος κάθε χρόνου, χωρίς ανατοκισμό. 2. Οι εισφορές δεν επιστρέφονται: α) Αν ο ασφαλισμένος έχει χρόνο ασφάλισης λιγότερο από τρία έτη. Αν όμως αποχώρησε από την υπηρεσία της Τράπεζας λόγω αναπηρίας ή αν δεν ήταν μόνιμος, επιστρέφονται οι εισφορές σ’αυτόν και σε περίπτωση θανάτου στα μέλη της οικογένειάς του που ορίζονται από τις διατάξεις του άρθρου 12 παρ. 2 εδάφ. α’ και β’. β) Στα μέλη της οικογένειας του ασφαλισμένου που στερείται του δικαιώματος της επικούρησης.».

Επιπλέον, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 9 του ίδιου ως άνω Κανονισμού, «Μηνιαίας επικούρησης δικαιούνται, σύμφωνα με όσα ορίζονται στο άρθρο 12 : α) Όλοι όσοι παίρνουν ή θα πάρουν στο μέλλον σύνταξη εξ ιδίου δικαίου (άμεσα ασφαλισμένοι) από το Τ.Σ.Π.Α.Τ.Ε. [Ταμείο Συντάξεων Προσωπικού Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος]…». Έτσι, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 4 παρ. 1 εδ. β’ του Καταστατικού του Τ.Σ.Π.Α.Τ.Ε., «Οι  ασφαλισμένοι  διακρίνονται  σε  άμεσους  και  έμμεσους. Άμεσοι ασφαλισμένοι είναι οι απασχολούμενοι στην Τράπεζα των οποίων η ασφάλιση είναι υποχρεωτική, έμμεσοι  δε  ασφαλισμένοι, τα μέλη της οικογένειάς τους.».

Περαιτέρω, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 38 παρ. 2 του ν. 3522/2006, «Ο Κλάδος Σύνταξης του Ταμείου Συντάξεων και Προνοίας Προσωπικού Α.Τ.Ε. εντάσσεται υποχρεωτικά στον Κλάδο Σύνταξης του Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων - Ενιαίου Ταμείου Ασφάλισης Μισθωτών (Ι.Κ.Α. - Ε.Τ.Α.Μ.) από 1.1.2007. …  Από 1.1.2007 οι ασφαλισμένοι και συνταξιούχοι του Ειδικού Λογαριασμού Επικούρισης Μελών Προσωπικού της Αγροτικής Τράπεζας (Ε.Λ.Ε.Μ.), που έχει συσταθεί στο Ταμείο Υγείας Προσωπικού της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος, υπάγονται υποχρεωτικά στο Ενιαίο Ταμείο Ασφάλισης Τραπεζοϋπαλλήλων (Ε.Τ.Α.Τ.). Κατά τα λοιπά εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις της παραγράφου 6 του άρθρου 62 του ν. 3371/2005».

Πέραν τούτων, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 62 παρ. 6 του ν. 3371/2005, «Εάν δεν αποφασισθεί η διάλυση των επικουρικών ταμείων ή των κλάδων σύνταξης των ανωτέρω ταμείων ή ενώσεων προσώπων ή ειδικών λογαριασμών με τις προβλεπόμενες διαδικασίες και προκύψουν δικαστικές αντιδικίες μεταξύ εργοδότη και εργαζομένων στο πλαίσιο των ιδιωτικών συμφωνιών που έχουν καταρτίσει, το Ε.Τ.Α.Τ., με αίτημα του αρμόδιου οργάνου του εργοδότη ή των εργαζομένων ή του ταμείου, που υποβάλλεται στο Διοικητικό του Συμβούλιο μέσα σε έναν μήνα από την έναρξη των δικαστικών διενέξεων, αναλαμβάνει τη διεκπεραίωση και διαχείριση των κάθε φύσεως υποθέσεων των ασφαλισμένων και συνταξιούχων των οικείων επικουρικών ταμείων που αφορούν ασφαλιστικά ή συνταξιοδοτικά τους ζητήματα, όπως είσπραξη εισφορών ή απονομή και καταβολή συντάξεων.».

Τέλος, σύμφωνα με όσα ορίζει το άρθρο 63 του ν. 3371/2005, «Πόροι του Ε.Τ.Α.Τ. είναι: α) Ποσό εισφοράς κάθε πιστωτικού ιδρύματος, το προσωπικό του οποίου έχει ειδικά δικαιώματα πρόσθετης επικουρικής σύνταξης από το Ε.Τ.Α.Τ. κατά το άρθρο 61 …».

Στην προκείμενη περίπτωση, οι υπάλληλοι της Α.Τ.Ε., των οποίων οι συμβάσεις εργασίας λύθηκαν στις 27-7-2012, επαναπροσελήφθησαν άμεσα από την «Τράπεζα Πειραιώς Α.Ε.» (μετά την από 27-7-2012 ειδική συμφωνία μεταβίβασης των περιουσιακών στοιχείων της υπό εκκαθάριση Α.Τ.Ε. στην «Τράπεζα Πειραιώς Α.Ε.») και, ως εκ τούτου, εξακολουθούν να θεωρούνται «αμέσως ασφαλισμένοι» και να υπάγονται στην ασφάλιση του Ι.Κ.Α.-Ε.Τ.Α.Μ. από 1-1-2007.

Περαιτέρω, οι εν λόγω υπάλληλοι δεν δικαιούνται πλέον (από 1-1-2007) της επικούρησης του Ε.Λ.Ε.Μ., καθώς, σύμφωνα με την ανωτέρω αναφερθείσα διάταξη του άρθρου 38 παρ. 2 του ν. 3522/2006, υπάγονται υποχρεωτικά στο Ε.Τ.Α.Τ. και δικαιούνται επικούρησης από αυτό. Επιπλέον, όπως προκύπτει από τη διάταξη του άρθρου 63 του ν. 3371/2005, η περιουσία του Ε.Τ.Α.Τ., από το οποίο δικαιούνται πλέον επικούρησης οι ως άνω υπάλληλοι, αποτελείται από τις εισφορές των πιστωτικών ιδρυμάτων, των οποίων το προσωπικό έχει δικαίωμα επικούρησης από το Ε.Τ.Α.Τ.

Κατά συνέπεια, με δεδομένο ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν τεθεί υπ’όψη μας, δεν υφίσταται κάποια συμφωνία -όπως την περιγράφει η ως άνω διάταξη του άρθρου 62 παρ. 6 του ν. 3371/2005- μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών, καθώς και το γεγονός ότι η περιουσία του Ε.Λ.Ε.Μ., η οποία έχει προέλθει –μεταξύ άλλων- από τις εισφορές των υπαλλήλων της Α.Τ.Ε., παραμένει σε αυτόν (στον Ε.Λ.Ε.Μ.) και δεν μεταφέρθηκε στο Ε.Τ.Α.Τ., οι εν λόγω πρώην υπάλληλοι δεν δικαιούνται μηνιαίας επικούρησης από τον Ε.Λ.Ε.Μ. αλλά από το Ε.Τ.Α.Τ. και, ως εκ τούτου, έχουν δικαίωμα επιστροφής των εισφορών τους εφ’όσον είχαν χρόνο ασφάλισης άνω της τριετίας. Οι εισφορές των πρώην υπαλλήλων που δικαιούνται επιστροφής, σύμφωνα με όσα εκτίθενται ανωτέρω, θα επιστραφούν με τους ειδικότερους όρους και τις συγκεκριμένες προϋποθέσεις που ορίζει η διάταξη του άρθρου 14 του Κανονισμού του Ε.Λ.Ε.Μ. ανάλογα με τα χρόνια ασφάλισης του κάθε υπαλλήλου.
2. Σε ποιες ενέργειες πρέπει να προβεί η διαχειριστική επιτροπή του Ε.Λ.Ε.Μ. προκειμένου να αποκτήσει νομική προσωπικότητα;
 

Το Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε. συστήθηκε με την υπ’αρ. 7637/1934 απόφαση του Πρωτοδικείου Αθηνών, με την οποία εγκρίθηκε και καταχωρήθηκε στο οικείο βιβλίο σωματείων το καταστατικό του. Το εν λόγω καταστατικό υπέστη έκτοτε πληθώρα τροποποιήσεων και ισχύει όπως διαμορφώθηκε με την τελευταία τροποποίηση που εγκρίθηκε με την υπ’αρ. 843/2007 απόφαση του Πρωτοδικείου Αθηνών. Κατά συνέπεια, το Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε. έχει οργανωθεί ως αλληλοβοηθητικό ταμείο σε σωματειακή μορφή και οργάνωση, με καθαρά ιδιωτικό χαρακτήρα. Γενικότερα, όσον αφορά το νομικό πλαίσιο των αλληλοβοηθητικών ταμείων και, όπως γίνεται παγίως δεκτό από τη νομολογία και τη θεωρία, τα ταμεία αυτά αποτελούν ιδιωτικούς ασφαλιστικούς οργανισμούς επικουρικής ασφάλισης, οι οποίοι λειτουργούν ως νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου με σωματειακή μορφή, δεν ασκούν δημόσια εξουσία και διέπονται -κατά βάση- από τις διατάξεις του άρθρου 21 του ν. 281/1914 περί σωματείων, των άρθρων 33–39 του β.δ. της 15/20-5-1920 περί επαγγελματικών σωματείων, καθώς και των άρθρων 78 επ. του Αστικού Κώδικα[1].

Πέραν των ανωτέρω, με την –εγκριτική τροποποίησης του Καταστατικού του Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε.- υπ’αρ. 11684/1950 απόφαση του Πρωτοδικείου Αθηνών, προβλέφθηκε η σύσταση του Ε.Λ.Ε.Μ. με σκοπό την παροχή μηνιαίας επικούρησης και λοιπών παροχών στα μέλη του Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ. 1 του Κανονισμού του Ε.Λ.Ε.Μ., «Συνιστάται στο Ταμείο Υγείας Προσωπικού ΑΤΕ, σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 4 του Καταστατικού του “Λογαριασμός” με τον τίτλο “Ειδικός Λογαριασμός Επικούρησης Μελών Προσωπικού της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδας”, που στη συνέχεια χάρη συντομίας θα αναφέρεται “Επικουρικό” ή (Ε.Λ.Ε.Μ.) με σκοπό την παροχή μηνιαίας επικούρησης και λοιπών παροχών, όπως προβλέπονται από τον παρόντα Κανονισμό και το Νόμο, στα μέλη του που συνταξιοδοτούνται από το Ταμείο Συντάξεων και Προνοίας Προσωπικού ΑΤΕ.».
Από το συνδυασμό των ανωτέρω, προκύπτει ότι, προκειμένου ο Ε.Λ.Ε.Μ. να αποκτήσει αυτοτελή νομική προσωπικότητα, πρέπει να τηρηθούν οι διαδικασίες απόκτησης νομικής προσωπικότητας ανάλογα με τη μορφή που επιθυμείται να λάβει (βλ. άρθρα 78 επ. του Αστικού Κώδικα για το σωματείο, άρθρα 108 επ. του Αστικού Κώδικα για το ίδρυμα, άρθρο 21 του ν. 281/1914 περί σωματείων, άρθρα 33–39 του β.δ. της 15/20-5-1920 περί επαγγελματικών σωματείων). Προκειμένου να ολοκληρωθεί οιαδήποτε διαδικασία, απαιτείται σχετική απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε. περί τροποποίησης των άρθρων εκείνων του Καταστατικού του που προβλέπουν τη σύσταση του Ε.Λ.Ε.Μ. απλώς ως συνόλου περιουσίας χωρίς αυτοτελή νομική προσωπικότητα, ούτως ώστε να προβλεφθεί πλέον η σύσταση του Ε.Λ.Ε.Μ. ως επαγγελματικού ταμείου με αυτοτελή νομική προσωπικότητα.
3. Οι προμηθευτές του Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε., καθώς και το Ε.Τ.Α.Τ. μπορούν να εγείρουν αξιώσεις κατά των περιουσιακών στοιχείων του Ε.Λ.Ε.Μ.-Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε.;

Από όσα αναφέρθηκαν ανωτέρω σχετικά με τη σύσταση του Ε.Λ.Ε.Μ. (με την υπ’αρ. 11684/1950 απόφαση του Πρωτοδικείου Αθηνών), προκύπτει ότι ο Ε.Λ.Ε.Μ. στερείται αυτοτελούς νομικής προσωπικότητας και αποτελεί σύνολο περιουσίας και όχι ένωση προσώπων προς επιδίωξη συγκεκριμένου σκοπού, κατά την έννοια της διάταξης του άρθρου 61 του Αστικού Κώδικα. Κατά συνέπεια, ο Ε.Λ.Ε.Μ. δεν είναι –από μόνος του- υποκείμενο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων ούτε διαθέτει την ικανότητα να καθίσταται διάδικος κατά την έννοια των διατάξεων των άρθρων 62 και 64 παρ. 3 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας[2].
Με βάση τις διαπιστώσεις αυτές, δεν είναι δυνατή από τους προμηθευτές του Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε. ούτε από το Ε.Τ.Α.Τ. οιαδήποτε έγερση αξιώσεων απ’ευθείας κατά του Ε.Λ.Ε.Μ. παρά μόνο κατά του ίδιου του Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε. Εντούτοις, στρεφόμενοι κατά του Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε. και σε περίπτωση που κατοχυρώσουν οιαδήποτε απαίτησή τους κατά του Ταμείου έχουν τη δυνατότητα, στο πλαίσιο της αναγκαστικής εκτέλεσης, να επιβάλουν οιοδήποτε μέτρο εκτέλεσης (λ.χ. συντηρητική κατάσχεση) απ’ευθείας στον Ε.Λ.Ε.Μ. και στα περιουσιακά στοιχεία αυτού όσο χρονικό διάστημα ο Ε.Λ.Ε.Μ. παραμένει ειδικός λογαριασμός του Τ.Υ.Π.Α.Τ.Ε. χωρίς αυτοτελή νομική προσωπικότητα.

Αθήνα, 29 Ιανουαρίου 2013

Οι γνωμοδοτούντες